file:\\ druksel \ fondslijst \ Peter Verhelst \ De Morgen

Bart Vervaeck over 'Kers op tong' in De Morgen Boeken, 10.11.1999

De smaak van het woord dood

Hoewel Peter Verhelst zelfs in zijn toneel en romans een dichter blijft, beweert hij zelf dat poëzie een belachelijk genre is. In 1996 publiceerde hij de bundel Verhemelte als afscheid aan dat genre. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan, et voilà, le nouveau Verhelst met een redelijk lang gedicht, een tekst bij tekeningen, etsen, drukken en collages van Bill, dat wil zeggen Jan Lens, Mieke Lamiroy en Luc Vandewalle.

De tekst gaat over de nacht en meer bepaald over de schimmen die ons drijven zonder dat we ze goed kennen. De eerste helft van het gedicht draait om beelden van de ochtend en het wakker worden, namelijk brood en koffie. Een vrouw beschouwt zichzelf als het brood voor haar man en drinkt haar koffie als was het die man. Dat lijkt heel braaf en onderworpen, maar in feite hoopt ze haar man te beheksen door als brood in zijn lichaam opgenomen te worden. Zo zou zij zijn dromen en zijn onbewuste kunnen kneden: "'s Nachts jaagt het (brood) door zijn bloed en likt aan de binnenkant van zijn oogleden." Dit eerste deel van het gedicht wordt begeleid door traditioneel ogende etsen van huiselijke taferelen vol onderhuidse dreiging en vervreemding.

Het tweede deel bestrijdt de nacht niet meer met koffie en brood, maar geeft zich over aan de duisternis, de droom "die ons eindelijk zou leren / slaap te gebruiken / waarvoor die slaap is bedoeld". En de slaap blijkt niet bedoeld voor verkwikking of troost, "niet voor het verdriet dat als een bril op mijn neus / gaat zitten en rimpels stikt in mijn gezicht." Nu zie je pas goed wat er eigenlijk aan de binnenkant van onze oogleden likt, wat er met andere woorden ons onbewuste drijft en stuurt: "Geen lucht. / Eindelijk geen lucht. / Eindelijk waar slaap voor is bedoeld. / (…) Het woord nacht / dat het laatste woord is waar je aan denkt / en dat smaakt als een kers / op een tong / (…) tot je … / tot je niet meer …" De slaap is bedoeld als voorbode, als oefening voor de dood, tot er niets meer is dan een woord en een smaak. Dat sluit aan bij Verhemelte, waar de hemel die Icarus opzocht bleek te liggen in het verhemelte, de ruimte waar de woorden en de smaken gevormd worden.

Niet toevallig worden de grafische illustraties in dit tweede deel complexer en duisterder. Ze nemen de vorm aan van collages waarin de bekende symbolen van Verhelst (het mes, het harnas, de vis) bij elkaar gebracht worden in suggestieve plaatjes. De spelonken van het onderbewuste en de droom krijgen hier gestalte. Schokkend of meesterlijk is het allemaal niet, maar de confrontatie van tekst en beeld zorgt wel voor een fraai lees- en kijkboekje.