Tonnus Oosterhoff, of Het maken van poëzie

In het werk van Tonnus Oosterhoff zien we een evolutie. Niet die van de rechtlijnigheid maar van kennis en ervaring. Het werk van Oosterhoff wordt rijker, diverser en soms ook ondoorgrondelijker. Niet dat hij verbergt: het is nu eenmaal de weg van het zoeken. Een duisternis, een tasten zijn inherent aan een queeste. Deze zoektocht brengt hem in contact met voorgangers (Michaux, Dotremont) en zelf is hij een bron om het bestaande te vernieuwen. Dan is hij een voortrekker. Ook dit beoogt hij niet. Het is inherent aan het spel dat de creativiteit alle richtingen uit kan.
Centraal in dit oeuvre staat de vrijheid. Dit laat toe fantastische elementen in de gedichten te introduceren. Of het ontregelende. Niet in de zin van het taboe gewelddadig te doorbreken maar wel in de betekenis van de culturele grensoverschrijding.
Het begin van het oeuvre was redelijk traditioneel: de woorden stonden niet in het gelid. Maar toch was er van meet af aan een eigenheid. De woorden waren bijzonder strak met de realiteit verbonden. Wat opviel was, was dit: de verbindingen tussen de hersenen leken anders te werken dan bij de modale burger. En het was die anarchie die een fascinerend beeld van de wereld gaf. Er was ook -direct- een humor en een menselijkheid. Deze menselijkheid werd in maart 2008 bevestigd door het gedicht 'dat wordt moeilijk' dat Tonnus Oosterhoff in De Volkskrant publiceerde. Het was lang geleden dat er in letterenland een fluisteren ging: heb jij ook dit gedicht gelezen? Wat een dichtersmacht!
Dit ging en gaat gepaard met angsten, met mogelijkheden van kwaad, nachtmerries. Veel kan gebeuren, veel zal gebeuren, veel is al gebeurd. Het is deze combinatie: een vrolijk anarchisme (Rob Schouten) gecombineerd met een onheilspellend gevoel van onheil en terreur. De dichter moet het ondergaan. Ook dit is een intrigerend facet van het oeuvre: er is een passiviteit, terwijl in de gedichten zelf veel beweging is. Het gedicht 'Vallend schort' is daarvan een mooi voorbeeld. Het gedicht begint met een bijna vrolijk beeld (lente, ballon, vlieger) om in dezelfde regel al een angstaanjagend woord ('kloofwand') te introduceren. De tweede regel begint met het woord 'verschrikt' en is de samenvatting van dartelen en kloof. De schuld/de oorzaak ligt niet bij de anderen maar in zichzelf ('het eigen talent'). De derde regel is de ontkenning van de tweede en kondigt een dramatisch einde aan. De dichter zet een punt achter deze regel. De vierde is een beschrijving van de natuur, een extrapolatie van wat in het gedicht al gebeurd is. De vijfde regel is een nieuw beeld: het zijn de struiken die de bodem van het ravijn samenhouden, ja zelfs droge struiken. De slotregel is een bevestiging van wat gevreesd werd. De dichter maakt het beeld echter concreet. Een Traction Avant (een oud Citroënmodel) wacht. Het zal in stijl gebeuren. Maar wat doet die auto daar?

Bij Druksel verschijnt 'Handschreeuwkoor'. De bundel is een verdere stap in de exploratie van de mogelijkheden van de bewegende poëzie, de jazz-gedichten, de beeldende gedichten. Zien we de genese van een gedicht? Of is dit al een stap verder en zijn dit variaties op een gedicht? Onthult of verhult het gedicht de woorden, de betekenissen, de bedoelingen? Komen de woorden uit de wanorde of wordt de orde uit de chaos gehaald?

De website van Tonnus Oosterhoff.